GİRİŞ
İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi ve Döviz Alım Belgesine İlişkin Uygulama Esasları konusu 18/11/2019 tarihli makalemizde yer almaktadır. Günümüze kadar geçen süreçte yapılan değişiklikler nedeniyle konunun güncellenmesi gerekliliği hasıl olmuştur. Bu nedenle bu makalemizde İhracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin esaslar genel hatlarıyla yeniden izah edilmeye çalışılacaktır.
Bilindiği üzere 2018-32/48 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (Bundan Sonra Tebliğ olarak anılacaktır) ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Kararın 8 inci maddesine istinaden hazırlanan 2018-32/48 sayılı tebliğe göre Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedellerin, ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin ihracata aracılık eden bankaya transfer edilmesi veya getirilmesi ve bu bedellerin yurda getirilme süresinin fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemeyeceği ifade edilmiştir. Ayrıca İhracat Genelgesi ek madde 1.’de, İhracat Bedeli Kabul Belgesine(İBKB) veya Döviz Alım Belgesine(DAB) bağlanan ihracat bedellerinin %25’i İBKB’yi veya DAB’ı düzenleyen bankaya satılır şeklinde belirtilmiştir.
1- İhraç Bedelinin Yurda Getirilmesi ve İhracat Bedellerinin Merkez Bankasına Satışı Hususu
04.09.2018 tarihinde yayımlanan 2018-32/48 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında) ile Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedeller fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içerisinde yurda getirilmesi zorunluluğu getirilmiş olup 2019-32/56 sayılı 2018-32/48’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ ile ihracat işlemlerine ilişkin bedellerin en az %80’inin bir bankaya satılmasına ilişkin zorunluluk ise kaldırılmıştır. Ancak İhracat Genelgesine eklenen Ek madde 1 ile ihracat bedellerinin %25’i İBKB’yi veya DAB’ı düzenleyen bankaya satılır hükmü ile ihracat bedelinin bankaya satılması hususu daha sınırlı bir şekilde yeniden getirilmiştir.
Filli ihraç tarihinden ne anlaşılması gerektiği ise İhracat Genelgesinin 3. maddesi ve Gümrük Kanunun 151. maddesinde belirtilmiştir. Gümrük Kanununun 151. maddesi“İhraç eşyası, buna ilişkin gümrük beyannamesinin tescili sırasında bulunduğu durum ve niteliğini gümrük kontrolünden çıktığı sırada da aynen muhafaza etmesi ve bu haliyle Türkiye Gümrük Bölgesini terk etmesi koşuluyla fiilen ihraç edilmiş sayılır….” şeklindedir. İhracat Genelgesinin 3. maddesinde ise göre ise Fiili İhraç Tarihi, Eşyaya ilişkin ihracat beyannamesinin kapanma tarihi olarak ortaya konmuştur.
2018-32/48 sayılı Tebliğ ve İhracat Genelgesi birlikte değerlendirildiğinde;
– Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedellerin fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün (en geç 180 gün) içerisinde yurda getirilmesi, (Tebliğ 3. madde, İhracat Genelgesi 4. madde)
– Bankalarca söz konusu bedellerin yurda getirildiğine dair İhracat Bedeli Kabul Belgesi düzenlenmesi, (Tebliğ 8. madde, İhracat Genelgesi 8. madde)
– İhracat Bedeli Kabul Belgesine bağlanan ihracat bedellerinin %25’nin İhracat Bedeli Kabul Belgesini düzenleyen bankaya satılması,(Bu bedeller bankaca Merkez Bankası tarafından ilan edilen ve işlem günü için geçerli döviz alış kuru üzerinden aynı gün Merkez Bankasına satılır ve Merkez Bankasının banka nezdindeki hesabına aktarılır. Söz konusu tutarın tam karşılığı banka tarafından ihracatçıya Türk parası olarak ödenir.) (İhracat Genelgesi Ek madde 1)
Gerektiği ortaya çıkmaktadır.
2- İhracatı Serbest Kullanıma Bırakılan Dövizler
İhracat Genelgesinin 22. maddesinde İhracatçının serbest kullanımına bırakılan dövizler hususuna değinilmiştir. İhracat Genelgesinin 22. maddesine göre aşağıda belirtilen işlemlerin bedellerin tamamının tasarrufu serbesttir denilmek suretiyle konu yukarıda belirtilen şartların dışında bırakılmıştır.
– Hizmet ihracatı.
– Transit ticaret.
– Türkiye’de ikamet etmeyenlere özel fatura ile yapılan satış.
– Türkiye’de ikamet etmeyenlere KDV hesaplanarak yapılan satış.
– Mikro ihracat.
– Serbest bölge işlem formu kapsamında gerçekleştirilen 5.000,- ABD doları veya karşılığı döviz ya da Türk lirasını geçmeyen tutardaki ihracat işlemlerinde bedellerin tamamının.
– Azerbaycan, Cezayir, Fas, Kazakistan, Mısır, Özbekistan, Tunus, Türkmenistan, Ukrayna ve Yemen’ (İhracat Genelgesi Ek:3’te yer alan ülkeler) yapılan ihracat işlemlerinde ise bedellerin yüzde ellisi.
3- Peşin ve Vadeli Satışlara İlişkin İhracat Bedellerinin Durumu
2018-32/48 sayılı Tebliğ ve İhracat Genelgesinde;
– Peşin bedel karşılığı ihracatın 24 ay içerisinde yapılması gerektiği, (Tebliğ 4. madde, İhracat Genelgesi 6. madde)
– Bankalarca peşin bedel tutarının firma hesabına geldiği tarihten itibaren azami 24 ay içerisinde İhracat Bedeli Kabul Belgesi düzenlenmesi gerektiği, (İhracat Genelgesi 6. madde)
– İhracat Bedeli Kabul Belgesine bağlanan ihracat bedellerinin %25’nin İhracat Bedeli Kabul Belgesini düzenleyen bankaya satılması gerektiği,(Bu bedeller bankaca Merkez Bankası tarafından ilan edilen ve işlem günü için geçerli döviz alış kuru üzerinden aynı gün Merkez Bankasına satılır ve Merkez Bankasının banka nezdindeki hesabına aktarılır. Söz konusu tutarın tam karşılığı banka tarafından ihracatçıya Türk parası olarak ödenir.) (İhracat Genelgesi Ek madde 1)
– Peşin döviz karşılığında 24 ay içerisinde ihracat yapılmaması veya bu süre içerisinde peşin döviz tutarının tamamının tek seferde iade edilmemesi durumunda bu tutar kambiyo mevzuatı açısından prefinansman kredisi hükümlerine tabi olduğu,( Ancak, tamamı tek seferde iade edilmeyen veya süresi içinde ihracatı gerçekleştirilmeyen peşin döviz tutarının 15.000,- ABD Doları veya karşılığı döviz ya da Türk Lirasını geçmeyen kısmı prefinansman hükümlerine tabi olmaz.) (Tebliğ 4. madde, İhracat Genelgesi 6. madde)
Belirtilmiştir.
Peşin Dövize ilişkin alt detaylar, spesifik konular olduğundan dolayı değinilmemiştir
2018-32/48 sayılı Tebliğin 5. maddesi ve İhracat Genelgesinin 4. maddesinde ihracat bedellerin tahsilinin vadeye bağlandığı durumlar izah edilmiştir. Buna göre, İhracat işlemlerine ait sözleşmelerde bedellerin tahsili için fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günden fazla vade öngörülmesi durumunda, bedellerin vade bitiminden itibaren 90 gün içerisinde getirilmesi zorunludur şeklinde belirtmek suretiyle ihracatta tahsilatın vadeye bağlanması durumunun çerçevesi çizilmiştir.
4-İhracat Bedellerinin Türkiye Getirilmesi ve Bankaya Satılmasına İlişkin Özellikli Durumlar
2018-32/48 sayılı Tebliğ ve İhracat Genelgesinde;
– Yurt dışına müteahhit firmalarca yapılacak ihracatın bedelinin 365 gün içinde yurda getirilmesinin zorunlu olduğu, (Tebliğ 5. madde, İhracat Genelgesi 7. madde)
– Konsinye yoluyla yapılacak ihracatta bedellerin kesin satışı müteakip; uluslararası fuar, sergi ve haftalara bedelli olarak satılmak üzere gönderilen malların bedellerinin ise gönderildikleri fuar, sergi veya haftanın bitimini müteakip 180 gün içinde yurda getirilmesinin zorunlu olduğu, (Tebliğ 5. madde, İhracat Genelgesi 7. madde)
– İlgili mevzuat hükümlerine göre yurt dışına geçici ihracı yapılan malların verilen süre veya ek süre içinde yurda getirilmemesi veya bu süreler içerisinde satılması halinde satış bedelinin süre bitiminden veya kesin satış tarihinden itibaren 90 gün içinde yurda getirilmesinin zorunlu olduğu, (Tebliğ 5. madde, İhracat Genelgesi 7. madde)
– Yürürlükteki İhracat Rejimi ve Finansal Kiralama (leasing) Mevzuatı çerçevesinde kredili veya kiralama yoluyla yapılan ihracatta, ihracat bedelinin kredili satış veya kiralama sözleşmesinde belirlenen vade tarihlerini izleyen 90 gün içinde yurda getirilmesinin zorunlu olduğu, (Tebliğ 5. madde, İhracat Genelgesi 7. madde)
Belirtilmiştir.
4- Mücbir Sebep Halleri ve Ek Süre Hususu
Mücbir Sebep halleri tebliğin 9. maddesinde belirtilmiştir. Bunlar;
a) İthalatçı veya ihracatçı firmanın infisahı, iflası, konkordato ilan etmesi veya faaliyetlerini daimi olarak tatil etmesi, firma hakkında iflasın ertelenmesi kararı verilmesi, şahıs firmalarında firma sahibinin ölümü,
b) Grev, lokavt ve avarya hali,
c) İhracatçı veya ithalatçı memleket resmi makamlarının karar ve işlemleri ya da muhabir bankaların muameleleri dolayısıyla hesapların kapatılmasının imkânsız hale gelmesi,
ç) Tabii afet, harp ve abluka hali,
d) Malların kaybı, hasara uğraması veya imha edilmesi,
e) İhtilaf nedeniyle dava açılması veya tahkime başvurulması,
durumlarıdır.
Mücbir sebep hallerinin varlığı tebliğin 9. maddesinde belirtildiği şekilde tevsik edilmesi durumunda, mücbir sebebin devamı müddetince altışar aylık dönemler itibarıyla ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce ek süre verilir. (Tebliğ 8. madde, İhracat Genelgesi 27. madde)
5- İhracat Hesabının Kapatılması, İhracat Hesabının Kapatılmasında İbrazı Zorunlu Belgeler
İhracat hesapları, tebliğ ve İhracat Genelgesi kapsamında ihracat bedeli dövizlerin (avans dahil) fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içinde yurda getirilmesi ve İhracat Bedeli Kabul Belgesi düzenlenmesi halinde ihracat hesabı aracı banka nezdinde kapatılır.
Süresi içinde kapatılmayan ihracat hesapları aracı bankalarca 5 iş günü içinde muamelenin safhalarını belirtecek şekilde yazılı olarak ilgili Vergi Dairesi Başkanlığına veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne ihbar edilir. Bunun üzerine ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, ihbarı müteakip 10 iş günü içinde ilgililere hesapların kapatılmasını teminen 90 gün süreli ihtarname gönderilir. Bu süre içinde hesapların kapatılması veya önceki başlıkta belirtilen mücbir sebep hallerinin ya da haklı durumun belgelenmesi gereklidir. (Tebliğ 8. madde)
Ayrıca ihracat hesabının kapatılabilmesi için Gümrük Beyannamesi örneği-bilgileri, ilgili İhracat Bedeli Kabul Belgeleri, satış faturası ile indirim ve mahsup konusu belgelerin aracı bankaya ibrazı zorunludur.(İhracat Genelgesi 25. madde)
6-İhracat Bedellerinin Süresi İçerisinde Yurda Getirilmemesi Veya Yurda Getirilmesi Ancak Bankaya Satılmaması Durumunda Yapılacak Cezai Müeyyideler
Tebliğ ve İhracat Genelgesinde özel bir yaptırım hükmü yer almamakla birlikte Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanunun 3. maddesinde Her türlü mal, kıymet, hizmet ve sermaye ithal ve ihraç edenler veya bu işlere aracılık edenlerden bu işlemlerinden doğan alacaklarını 1 inci maddeye göre alınan kararlardaki hükümlere göre ve bu kararlarda tayin edilen süreler içinde yurda getirmeyenler, yurda getirmekle yükümlü oldukları kıymetlerin rayiç bedelinin yüzde beşi kadar idarî para cezasıyla cezalandırılırlar. İdarî para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını yurda getirenlere, birinci fıkra hükmüne göre idarî para cezası verilir. Ancak, verilecek idarî para cezası yurda getirilmesi gereken paranın yüzde ikibuçuğundan fazla olamaz şeklinde belirtilmiştir.
Yine aynı maddede İthalat, ihracat ve diğer kambiyo işlemlerinde döviz veya Türk Parası kaçırmak kastıyla muvazaalı işlemlerde bulunanlar, yurda getirmekle yükümlü oldukları veya kaçırdıkları kıymetlerin rayiç bedeli kadar idarî para cezasıyla cezalandırılırlar. Bu fiilin teşebbüs aşamasında kalması halinde verilecek ceza yarı oranında indirilir şeklinde ifade edilmiştir.
Ayrıca bahsi geçen kanunun maddesinde idari para cezasına karar vermeye ilişkin yetkilinin Cumhuriyet savcısı olduğu belirtilmiştir.
Kaynakça
– Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun
– 2018-32/48 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ
– İhracat Genelgesi
Konu ile ilgili sorularınız için i.bagci@outlook.com.tr adresine mail atabilirsiniz.